Kaderin cilvesine bakınız ki Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasından tam 5 sene önce Osmanlı İmparatorluğu’nun ölüm fermanı Limni adasında Mondros Limanı’nda imzalandı.
Mondros Ateşkes Antlaşması Osmanlı İmparatorluğu’nun Birinci Dünya Savaşı’nı kaybettiğinin adeta kabulü oldu.
Bu antlaşmanın maddelerinden faydalanan İtilaf Devletleri, Anadolu’da işgallere başladı. Bu işgallerin sonucunda ise Türk milleti kurtuluş savaşına başladı.
Mondros Mütarekesi’nin 105. yılında tarihi bir dönemeç olan 1918 Kasım’ını yeniden anımsayalım.
Osmanlı İmparatorluğu, 20. yüzyılın ilk yıllarından itibaren büyük bir gürültüyle çöküş sürecine girmişti. 1 Dünya Savaşı ise bu çöküş sürecinin adeta tamamlandığı süreç oldu.
Dünya Savaşı’nda kalan son kuvvetiyle birçok cephede birden savaşan Osmanlı Devleti, Çanakkale ve Irak cephelerinde çok önemli başarılar elde etse de, savaşın bütününde yenilenler arasında kaldı.
1918 yılı geldiğinde artık umutlar tükenmişti.
Mütareke, Osmanlı İmparatorluğu’nun yıkılmasından sonra kurulan Türkiye Cumhuriyeti’nin sınırlarını belirleyen ilk uluslararası belge olması açısından önem taşıyor..
Antlaşma hükümlerine uymayan veya kendi açılarından manipüle eden İtilaf Devletleri, 1918 sonlarında Anadolu’da işgallere başladılar.
Antlaşma Maddeleri içinde yer alan, ‘galip devletler kendilerini güvende hissetmedikleri durumlarda bölgesel işgaller yapabilecektir’ ifadeleri sürekli olarak yeni işgallere zemin hazırladı.
Bu durum Anadolu’da direniş sürecini filizlendirdi.
Asıl büyük infial ise mütarekenin imzalanmasından 7 ay sonra 15 Mayıs 1919’da koptu. Antlaşma Hükümlerine aykırı bir şekilde Yunanistan, İngiltere’nin desteğiyle İzmir’i işgal etti.
Yunan Ordusu’nun İzmir’e çıkması ve işgalin ilk günlerinden itibaren yağma ve cinayetlere girişmesi Anadolu’da direniş ateşini iyice harladı.
Yunan Ordusu’nun İzmir’e çıkmasının ardından Mustafa Kemal Paşa da Samsun’a çıkarak Milli Mücadele için ilk adımını attı.
Mondros Mütarekesi, bir milletin kendi haysiyeti için yeniden ayağa kalkmasını sağlamıştı.
Mondros’un ardından imzalanan Sevr Barış Antlaşması ise işleri iyice çığırından çıkarttı. Osmanlı Devleti’nin elinde kalan son toprak parçaları teker teker paylaşılıyordu.
Osmanlı Devleti’nin Sevr’i imzalaması Anadolu’da yeşeren Kurtuluş Hareketi’ne desteği daha da büyüttü.
Batı Anadolu’da yükselen direnişin ardından Yunan Ordusu, direnişi bitirmenin tek yolunun Ankara’ya girmek olduğunu düşünerek tüm gücüyle Anadolu içlerine ilerlemeye başladı.
Bu bilinçsiz ilerleyişin sonunda Yunan Ordusu büyük bir felakete uğrayacaktı.
Mondros Mütarekesi ve Sevr Antlaşması, sonuçları itibarıyla Türk milletini uyandıran ve vatansız kalma tehdidine karşı ayağa kaldıran süreçler oldu.
Osmanlı Devleti bu dayatmalara karşı dirayet gösterebilseydi, Anadolu’daki kurtuluş hareketine yönelim bu denli yoğun olmayabilirdi.
26 Ağustos 1922’de taarruza geçen TBMM Orduları, 9 Eylül’de İzmir’e girmeyi başardı.
Hem Mondros hem de Sevr Antlaşmaları artık bir paçavra halini almıştı.
Mondros Ateşkes Antlaşması’ndan 4 sene sonra bir ateşkes Antlaşması daha yapıldı. Bu sefer ki antlaşma Türklerin lehine bir antlaşma oldu. Marmara’nın güneyinde Mudanya’da buluşan Türk, İngiliz ve Fransız yetkililer milli mücadeleyi Türklerin kazandığını kabul ettiler.
Mudanya’da Yunan Ordusu’nun hezimeti kabul edildi.
Ardından Büyük Britanya ve Fransa, TBMM hükümeti ile İstanbul’dan ve Doğu Trakya’dan çekilme koşullarını görüşmeye başladılar.
Yunanistan devre dışı kalırken İngiltere ve Fransa, kazanan tarafın yanında olarak kendilerini güvenli noktaya çektiler.
Mondros Mütarekesi ve ardından başlayan işgaller, Türk milletinin bu toprakları terk etmeme iradesinin sınandığı bir test oldu.
Mondros’tan tam 5 sene sonra ilan edilen Türkiye Cumhuriyeti ise 100 yaşını doldurdu.
105 sene önce işgal gemileriyle dolu olan İstanbul Boğazı’ndan ise Türk Donanması geçiş yaptı.
